پائولو روسی ((Paolo Rossi قهرمان جام جهانی اسپانیا بود. ایتالیا با 6 گل او به سومین قهرمانی جهان دست یافت و توانست توپ و کفش طلا را از آن خود کند. ایتالیا به مربیگری انزو برزوت (Enzo Bearzot) در بازی فینال با نتیجه ی 3-1 از سد آلمان غربی گذشت که در نیمه نهایی دراماتیکش مقابل فرانسه با ضربات پنالتی به پیروزی رسیده بودند. بهترین بازی در بین 24 تیم شرکت کننده بین برزیل و ایتالیا بود که با هتریک روسی  بازی با نتیجه 3-2 به پایان رسید.
روسی در حالی به بازی های جام جهانی بازگشت که به مدت 2 سال به دلیل رسوایی اخلاقی در شرط بندی مسابقه از بازی کردن محروم بود. او در سه بازی دور اول مرحله ی گروهی موفق به گلزنی نشد و تمام بازی های ایتالیا با تساوی خاتمه یافت. ایتالیا با پیشی گرفتن از کامرون به دلیل تفاضل گل بیشتر در جایگاه دوم قرار گرفت. آن ها در ادامه بازی ها روند خوبی داشتند و توانستند یکی از مدعیان یعنی برزیل را در مرحله ی دوم گروهی با هتریک روسی حذف کنند. این بازیکن در نیمه نهایی مقابل لهستان دو گل تیمش را به ثمر رساند.
از دیگر قهرمان های تیم ملی ایتالیا دروازه بان و کاپیتان 40 ساله این تیم دینو زوف (Dino Zoff) و بازیکن 18 ساله جوزپه برگومی (Giuseppe Bergomi) بودند. برگومی هم چنان جوانترین بازیکن ایتالیایی است که در جام جهانی شرکت کرده است. نورمن وایت ساید (Norman Whiteside) از ایرلند شمالی رکورد پلهPele) ) را با 17 سال و 41 روز به عنوان جوانترین بازیکن در رقابت های جام جهانی شکست و این تیم با شکست اسپانیا با نتیجه ی 1-0 به دور دوم راه یافت و یکی از تیم های شگفتی ساز جام شد.
12 امین جام جهانی آخرین دوره ی توپ های چرمی در مسابقات بود و همچنین برای اولین بار به جای 16 تیم 24 تیم ملی واجد شرایط شدند. همچنین ساختار جدیدی در مسابقات به وجود آمد، 3 مرحله ی گروهی: مرحله ی اول شامل 6 گروه از 4 تیم بود که به رقابت با یکدیگر می پرداختند که دو تیم برتر از هر گروه به دور بعد راه می یافت. مرحله ی دوم شامل 4 گروه از 3 تیم بود که در نهایت تیم های برتر به نیمه نهایی و فینال راه می یافتند.
 

هلند نایب قهرمان سال های 74 و 78 از جمله تیم های برجسته بود که جواز حضور در این دوره را بدست نیاورده بود و 5 تیم الجزایر، کامرون، هندوراس، کویت و نیوزیلند برای اولین بار به جام جهانی راه یافتند. از دیگر شگفتی ها شکست آرژانتین در مرحله ی اول گروهی با نتیجه ی 1-0 از بلژیک در بارسلونا بود.
الجزایر در اولین بازی خود در این دوره 2-1 از سد آلمان غربی قهرمان اروپا با گل های رابح ماجر(Rabah Madjer) و لاکدار بلومی (Lakdar Belloumi) بهترین بازیکنان سال آفریقا گذشت. آن ها همچنین با نتیجه ی 3-2 در مقابل شیلی به پیروزی رسیدند. هر سه این تیم ها با 2 برد و 1 باخت به تساوی 4 امتیازی دست یافتند ولی آلمان  در صدر گروه قرار گرفت و اتریش با تفاضل گل بیشتر از الجزایر پیشی گرفت و هر دو تیم اروپایی به مرحله ی بعد راه یافتند.
کامرون نیز در مرحله ی اول گروهی هر سه بازی خود را مساوی کرد و در جایگاه سوم قرار گرفت. السالوادور نیز با 10 گل خورده از مجارستان گل را خورده را در تیم های جام جهانی دارد. لازلو کیش (Lazlo Kiss) از دقیقه 69-76 هتریک خود را به ثمر رساند.
 

برزیل که از سال 1970 در جمع 4 تیم برتر جهان بوده ستاره ی بی چون و چرا در مرحله ی اول گروهی به مربیگری تله سانتا (Tele Santana) بود. قدرت این تیم آمریکای جنوبی به دلیل هافبک های مستعد و برجسته ای چون زیکوZico))، فالکائو(Falcao)، سوکراتس(Socrates) و ادر(Eder) بود. آن ها در اولین بازی خود 2-1 شوروی سابق را شکست دادند.
برزیل در مرحله ی دوم گروهی توانست از سد رقیب دیرینه اش آرژانتین با نتیجه ی 3-1 بگذرد در این بازی نیز دیگو مارادونا     (Diego Maradona)به دلیل تکلی که به باستینا (Batista) وارد آورد در دقیقه 85 از زمین اخراج شد. آن ها در بازی دومشان با ایتالیا فقط به یک تساوی نیاز داشتند تا به نیمه نهایی راه یابند اما با وجود دو گل سوکراتس و فالکائو هت تریک روسی باعث شد تا رویاهای آن ها از بین برود. در نیمه نهایی با عدم حضور زیبیگنیو بانیک (Zbigniew Boniek) در زمین لهستان مقاومت کمی در برابر ایتالیا کرد در عوض بازی فرانسه و آلمان در سویا مانند دوئلی حماسی برگزار شد. آخرین باری که فرانسه در نیمه نهایی حضور داشت 1958 بود و میشل پلاتینی (Michel Platini)،ژان تیگانا (Jean Tigana)و آلن گریسهAlain Giresse) ) اولین نیمه نهایی خود را در جام جهانی 1982 تجربه کردند. در این بازی دروازه بان آلمان هارالد شوماخر  (Harald Schumacher)باعث مصدومیت پاتریک باتیستون ((Patrick Battiston شد که در دقیقه 50 به بازی آمد و فقط 10 دقیقه در زمین حضور داشت. همچنین برای اولین بار در جام جهانی بعد از تساوی در زمان های اضافه بازی به پنالتی کشیده شد.
آلمان به مربیگری یوپ دروال (Jupp Derwall) در بازی با ایتالیا در فینال در سانتیاگو برنابئو به نایب قهرمانی رسید. بعد از آن که آنتونیو کابرینی (Antonio Cabrini) در نیمه اول پنالتی تیم ایتالیا را از دست داد در نیمه ی دوم با گل های پائولو روسی، مارکو تاردلی (Marco Tardelli) و آلساندرو آلتوبلی (Alessandro Altobelli) 3 گل به ثمر رساندند ولی گل دقایق پایانی بریتنر(Breitner) برای آلمان هیچ نفعی نداشت و با زدن صوت داور فریاد خوشحالی ترادلی به هوا برخواست.
این بار برای مسابقات انتخابی اروپا روند ساده تری شکل گرفته بود: 6گروه شامل 5 تیم از اروپا که فقط 2 تیم از هر گروه جواز حضور را بدست میاورد و فقط یک گروه شامل 3 تیم بود که صدر نشین آن لهستان شد. انگلیس با 3 باختش مقابل سوییس،رومانی و نروژ با اختلاف یک امتیاز پشت سر مجارستان قرار گرفت.
در واقع از سال 1958 این دوره ی انتخاباتی برای تیم های بریتانیایی رقابت سختی بود، ویلز در گروهش به دلیل اختلاف گل بعد از چکسلواکی در جایگاه سوم قرار گرفت و شوروی سابق پیشتاز این گروه شد. اسکاتلند و ایرلند شمالی به سختی توانستند از سد سوئد و پرتغال بگذرند و به ترتیب در جایگاه اول و دوم گروهشان قرار گرفتند. یوگسلاوی و ایتالیا به راحتی از سد رقیبان خود گذشتند ولی برای فرانسه برعکس بود و به دلیل اختلاف گل بیشتر از جمهوری ایرلند پیشی گرفت و پشت سر بلژیک قرار گرفت. آلمان غربی با 8 برد با اختلاف 5 امتیاز بالاتر از اتریش قرار گرفتند.
از میان تمام تیم های قهرمان جهان تنها اروگوئه بود که این دوره را از دست داد. پرو، برزیل و شیلی از جمله تیم هایی بودند که جواز حضور به جام جهانی را یافتند.
از قاره آفریقا کامرون و الجزایر جواز حضور را کسب کردند. در حالی که کامرون در بازی رفت پیروز شده بود در بازی برگشت در حالی که 100 هزار هوادار در ورزشگاه پایتخت کامرون برای حمایت از تیمشان آن جا بودند با نتیجه ی 2-1 مقابل مراکش به پیروزی رسید. الجزایر توانست نیجریه را حذف کند.
هندوراس در صدر تیم های شرکت کننده از آمریکای مرکزی قرار گرفت و سپس ال سالوادور با یک امتیاز بیشتر بالاتر از مکزیک قرار گرفت.
کویت صدر نشین آسیا شد و نیوزیلند و چین به ترتیب در جایگاه دوم و سوم قرار گرفتند. چین که تا کنون این قدر در بازیهای مقدماتی به جام جهانی نزدیک نشده بود در بازی حذفی توسط نیوزیلند حذف شد.